Bitka za Beograd pred kraj 2. svetskog rata, započela je lomljenjem spoljnih pojaseva nemačke odbrane. Posle trodevnih žestokih borbi, sva nemačka uporišta su uništena i borci NOV i Crvene armije našli su se u beogradskim predgrađima.
Bitka u gradu je otpočela 14. oktobra 1944 godine.
Tog dana borci Četvrte brigade Pete krajiške divizije lome nemačku odbranu u Laudonovom šancu, na Zvezdari i istog dana stižu do Aleksandrove ulice. Sutradan, jedinice ove brigade prodiru preko Zvezdare i Karaburme do Grobljanske ulice i Tehničkog fakulteta, zabilazeći, čak, neka utvrđena nemačka uporišta koja nisu u prvom naletu bila savladana. Jaka neprijateljska utvrđena čekala su borce Pete divizije kod Opservatorije na Zvezdari. Pošto su slomili spoljnu odbranu grada na prilazima Beogradu, i nemačku grupaciju presekli na dva dela, od kojih je veća grupa sa preko 20000 vojnika ostala u Požarevcu i Smederevu, napad na položaje kod Opservatorije bio je za hrabre Krajišnike prva bitka u samom gradu. I kada su zagrmeli topovi i otpočeo juriš Kozarčana – taj juriš je bio nezadrživ. Zauzeti su prvi neprijateljski rovovi. Odbrana Nemaca bila je vrlo žilava, ali su je partizani savladali i već petnaestog oktobra stigli su do Vukovog spomenika.
Iz pravca Malog Mokrog Luga, preko Laudonovog šanca, Zvezdare, Aleksandrovom ulicom i ulicom Dimitrija Tucovića, nastupala je Četvrta krajiška brigada, dok su borci Desete krajiške brigade, slomivši otpor Nemaca u Leštanima, takođe prešli delom preko Laudonovog šanca, izbili u Mirijevo, a odatle goneći Nemce, stigli do Novog groblja. Dok je glavnina Desete i Četvrte brigade oslabađala Zvezdaru, pretila je opasnost da brojne nemačke snage koje su odsečene u Smederevu ugroze pozadinu ovih jedinica, pa je jedan vod boraca ostavljen u zasedi, kraj druma Beograd-Smederevo, na periferiji sela Mali Mokri Lug. I kada su krajišnici stigli do Grobljanske ulice, primili su vest da je deo nemačkih snaga (korpusna grupa Štetner), opkoljenih kod Smedereva, uspeo da se probije do malog Mokrog Luga i da nadire prema Zvezdari. Zbog toga je većina Četvrte brigade vraćena na Zvezdaru, gde se 16. oktobra, na prostoru oko Cvetkove kafane i krajnje tramvajske stanice, sukobila sa jakim snagama Nemaca
Bila je to u pravom smislu reči borba na život i smrt. Nemci su nadirli masovno, bez vojničkog reda, gotovo su zakrčili ulice. Nastojali su po svaku cenu da prodru u grad, bez obzira na ogromne žrtve. Razvila se žestoka borba, pucalo se svim vrstama oružja. Leševi neprijateljskih vojnika ležali su u gomilama po ulicama. Na položaje prema Smederevu vraćena je i većina jedinica Decete krajiške brigade, koja je na Laudonovom šancu i Konjarniku zadržala silovite nalete Nemaca. Borci artiljerijskog diviziona Pete divizije tukli su neprijateljsku tehniku bez predaha šesnaestog i cele noći između šesnaestog i sedamnaestog oktobra. Kada je u zoru, sedamnaestog oktobra pritisak Nemaca popustio, er su procenili da se u ovom pravcu ne mogu probiti, artiljerci su pred sobom videli pravo groblje nemačkih ratnih mašina i tehnike.
Iznenada, pet tenkova “Tigar” uspeli du da se probiju kroz odbranu koju je postavila četvrta brigada u rejonu Cvetkove kafane i vozeći najvećom brzinom – uputili se u grad, Aleksandrovom ulicom.
Borci Trinaeste brigade (pristigla pre toga u reon Vukovog spomenika) imali su protivtenkovske topove i otvarali su vatru, tako da su se prva tri tenka našla u plamenu. Ostala dva su se naglo okrrnula i pošla natrag. Dočekali su ih Krajišnici, koji su uspešno zadržavali pravu rulju Nemaca koja je pokušavala da prodre u grad, i uništila ih. Snage korpusne grupe Štetner, zaustavljene su tek kod škole „Vojislav Ilić“ (danas srednja Arhitektonska škola) na Pašinom brdu. Sam vođa ove grupe Štetner je kasnije poginuo na Avali gde se ostatak nemačkih jedinica povukao.
Vođene su borbe i oko gradske bolnice gde je bilo jako i utvrđeno nemačko uporište. Grupi terenaca oko gradske bolnice priključili su se i sovjetski zarobljenici iz Milišića ciglane. Jedan od njih, Vladimir, je najviše doprineo da se to uporište savlada. Gotovo svi mladi ljudi sa Zvezdare bili su u vreme borbi za oslobođenje grada uz oslobodilačke jedinice, dok su stariji i deca skrivali u podrumima. Posle dva dana žestokih borba – Zvezdara je bila slobodna.
Napomena : Celokupan tekst je preuzet iz knjige “Hronika Zvezdare 1941-1944” od Tome Rasulića